Skautbúningsnámskeið
hjá Annríki – Þjóðbúningar og skart
Þriggja ára námskeiðsröð
- Námskeiðsröðin skiptist í nokkur námskeið eftir hvernig búningur er saumaður
- Saumaður er einn skautbúningur
- Nemandi fær búninginn tilsniðinn eftir máli
- Hafist handa við útsaum í pils. Einnig má nota flauelisskurð eða leggingar
- Á tímabilinu eru kenndar ýmsar útsaums- og skreytiaðferðir svo sem blómstursaumur, skattering, baldýring, knipl, flauelisskurður og snúrulagning
- Skreytingar á treyju eru á boðungum og framan á ermum. Baldýring, knipl eða snúrur
- Belti má einnig skreyta með baldýringu eða snúrum
- Saumaður er höfuðbúnaður, faldur og blæja
- Búningurinn er saumaður úr bestu fáanlegum efnum. Efni og tillegg fást í Annríki
Ekki er mögulegt að setja nákvæmt verð þar sem mismunandi leiðir eru farnar við gerð búningsins.
Leiðbeinendur eru Guðrún Hildur Rosenkjær, klæðskeri, kjólameistari og sagnfræðingur.
Fróðleikur
Skautbúningur var fyrst borinn 1859. Hann þróaðist í samstarfi Sigurðar Guðmundssonar málara og íslenskra kvenna.
Búningahugmynd Sigurðar var byggð á þjóðernisrómantík. Konan, móðirin, fjallkonan var í öndvegi þjóðar. Sigurður kunni einnig að meta listrænt handverk kvenna. Handverk sem fékk notið sín í skreytingum búninganna.

Telma Rún í skautbúningi
Nánar um skautbúning
Efrihluti
- Skauttreyja nær niður í mitti og er krækt saman að framan með krókum nema yfir hábarminn. Þar myndast op þar sem glittir í hvítt brjóstið
- Treyjan er aðsniðin með samfelldum skreytingum meðfram boðungum og hálsmáli
- Ermar eru ísettar með púffi í ermakúpu og þrengjast fram á úlnlið. Samskonar skreytingar eru á ermum og treyju
- Skreytingar geta verið baldýruð blómamynstur með silfur- og gullþræði eða silki. Knipplingar eða snúrulagðir grískir og býsanskir bekkir
- Treyjan er alltaf fóðruð og á 20. öld var gjarnan saumuð blúnda framan á ermar og í hálsmál
- Brjóst er lítið hvítt stífað stykki úr lérefti sem notað er undir barm treyjunnar
- Brjóst er langoftast hvítt og getur verið skreytt með ýmsum aðferðum
- Algeng eru brjóst með hvítsaumi, blúndu úr lérefti eða heklaðri blúndu. Einnig eru til ámáluð brjóst
- Fyrir kom að konur notuðu svart bjóst en það er ekki algengt nú til dags
Neðrihluti
- Pils – samfella er ökklasítt pils með mikilli vídd og fellt undir streng í mitti
- Pilsið getur verið lagt borðum en er oft með útsaumuðum bekk niður undir faldi
- Algengustu aðferðir eru blómsturspor, skattering, flatsaumur, kúnstsaumur og lykkjuspor. Einnig er skreytt með flauelisskurði og snúrulagningu
- Litasamsetning er mjög misjöfn, oft einlitt í grænu, ljósbrúnu eða gulleitu en líka svart
- Til eru pils útsaumuð með miklu blómaskrúði og litríku
- Garn í útsauminn er af ýmsum gerðum silki, árórugarn, perlugarn og ullargarn
- Einnig eru til varðveitt pils með einlitum flauelisskurði í svörtu, brúnu, grænu og brúnleitu og er oft snúrulagt með fram mynstrinu
- Útsaumurinn er hulinn á bakhlíð með skófóðri
- Undirpils voru þarfaþing og fóru sniðin mikið eftir tískunni hverju sinni
- Fram undir aldamótin 1900 báru konur gjarnan krínólínur
- Er leið inn á 20. öldina minnkuðu undirpilsin og umfang þeirra varð minna
- Undirpils gátu verið úr heimaofnum ullarefnum eða fínum bómullarefnum og þunnum gerviefnum seinnihluta 20. aldar
Höfuðbúnaður
- Skautfaldurinn er alltaf hvítur, nokkurskonar húfa úr bómull fyllt upp með tróði, oft ull áður fyrr
- Til að stífa faldinn er notaður pappi og stundum teinar
- Utan yfir faldinn er önnur hvít húfa úr silki eða fínni bómull sem liggur laus nema fest niður að aftan
- Faldurinn er festur í hárið með kambi og spennum
- Blæja úr tjulli er sett yfir faldinn en hún er títuprjónuð í ytri húfuna neðst við höfuðið
- Áður er hún dregin saman með þar til gerðu bandi svo hún passi utan um faldinn
- Blæjan er oftast hvít en í upphafi notuðu konur líka svartar blæjur sem síðar urðu sorgartákn
- Blæjur geta verið missíðar oftast niður á mitt bak en alveg niður undir gólf við brúðkaup
- Tjullið var oftast úr bómull eða silki en nú er einnig notað polyestertjull
- Blæjan getur verið með ídregnu blómamynstri úr hvítum fínum þræði og nánast alltaf með blúndu í útbrún
- Hnúturinn er slaufa sem útbúin er úr fallegum hvítum eða ljósum satínborða. Hann er festur að aftan með títuprjónum og hylur þannig samskeyti blæju og spangar/koffurs/stjörnubands
Skart
- Spöng, koffur eða stjörnuband er sett utan um höfuðbúnaðinn, hnýtt saman að aftan og hvílir á höfðinu
- Spöng er heil örlítið sporöskjulaga kóróna smíðuð úr silfri og gyllt ef þess er óskað
- Hún er oftast óskreytt fyrir utan mynsturkant í neðri brún. Hún getur þó verið skreytt með ágröfnu blómamynstri, víravirki og jafnvel loftverki
- Koffur er samansett úr miðjustykki að framan sem rís nokkuð hátt. Til hliðar eru 3-4 minni stykki sem hlekkjast saman. Koffrið er oftast skreytti víravirki og undir eru sléttar plötur
- Stjörnuband er stífað hvítt léreftsband u.þ.b. 3-4 sm á breidd en á það eru festar stjörnur eða önnur smástykki svo úr verður langur renningur
- Spöng og koffur er oftast sett utan um fald og blæju, en stundum undir tjullið. Stjörnuband sést mjög oft á gömlum myndum undir tjullinu
- Belti eru gjarnan stokkabelti eða sprotabelti. Steypt eða skreytt víravirki. Belti getur verið svart flauelisbelti með baldýringu eða snúrulögðu mynstri
- Næla er borin til skrauts í hálsmáli treyjunnar
- Ermahnappar með laufi voru hafðir til skrauts. 4 – 6 hnappar á hvorri ermi