ÞJÓÐBÚNINGASKART
Annríki – Þjóðbúningar og skart
Ási í Annríki hefur sérhæft sig í gerð þjóðbúningaskarts.
- gamla snúrulagða og kornsetta víravirkinu
- 20. aldar víravirki
- steyptu skarti
- öðru sem notað var til að skreyta búningana
Þjóðbúningaskart hefur verið smíðað frá landnámi. Það hefur þróast, breyst og er margskonar. En notagildi þess er mismunandi. Fer það eftir gerð búningsins hvaða skart tilheyrir honum.
Nú á tímum er skart alltaf smíðað úr silfri. Og gullhúðað ef það á að vera gyllt.
Helsta þjóðbúningaskart við íslenska búninga er:
- Armband, til skrauts
- Belti, gerir búning að einni heild, heldur uppi svuntu
- Borðarósir framan á upphlut, til skrauts
- Ermahnappar, halda saman ermalíningum
- Eyrnalokkar, til skrauts
- Hálsmen, til skrauts
- Hólkur, hylur samskeyti skotthúfu og skúfs
- Húfuprjónar, til skrauts
- Koffur, til skrauts sem hluti af höfuðbúnaði
- Millur, reim og nál, reima saman upphlut
- Nælur, til skrauts
- Spöng, skraut við höfuðbúnað
- Stjörnuband, skraut við höfuðbúnað
- Svuntuhnappur, festir saman í streng í mitti
- Svuntupar, festir saman í streng í mitti
![Annríki – Þjóðbúningar og skart. Víravirk, millur, borðarósir, beltispar og doppur. Annríki - Þjóðbúningar og skart. Víravirk, millur, borðarósir, beltispar og doppur.](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/zAnnríki-Þjóðbúningar-og-skart.-Víravirki-e1490258944869.jpg)
Víravirki 20. aldar
![Skart hjá Annríki -Þjóðbúningar og skart. Skart hjá Annríki -Þjóðbúningar og skart.](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/Skart-hjá-Annríki-Þjóðbúningar-og-skart.-e1490258540566.jpg)
Ási að störfum
![Annríki – Þjóðbúningar og skart. Borðarósir á 20. aldar upphlut. Annríki - Þjóðbúningar og skart. Borðarósir á 20. aldar upphlut.](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/Skart-hjá-Annríki-Þjóðbúningar-og-skart.jpg)
Borðarósir
![Annríki – Þjóðbúningar og skart. Beltispar og svuntuhnappar, gamalt víravirki, kornsett og snúrulagt. Gullsmiður Ásmundur Kristjánsson Annríki - Þjóðbúningar og skart. Beltispar og svuntuhnappar, gamalt víravirki, kornsett og snúrulagt. Gullsmiður Ásmundur Kristjánsson](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/zBeltispar-og-svuntuhnappar-gamalt-víravirki-kornsett-og-snúrulagt.-Gullsmiður-Ásmundur-Kristjánsson-e1490258572225.jpg)
Beltispar og svuntuhnappar
![Skart hjá Annríki – Þjóðbúningar og skart. Hólkur á skotthúfu Skart hjá Annríki - Þjóðbúningar og skart. Hólkur á skotthúfu](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/Skart-hjá-Annríki-Þjóðbúningar-og-skart.-Hólkur-á-skotthúfu.jpg)
Hólkur á skotthúfu
![Annriki – Þjóðbúningar og skart. Húfuprjónn. Annriki - Þjóðbúningar og skart. Húfuprjónn.](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/Skart-hjá-Annríki-Þjóðbúningar-og-skart-húfuprjónn.jpg)
Húfuprjónn
Lagfæring
og hreinsun búningaskarts
Gamalt búningaskart leynist víða. Það þarf gjarnan að laga og hreina. Flest þjóðbúningaskart er smíðað úr silfri. Stundum úr messing, látúni eða öðrum málum. Sjaldnast smíðað úr gulli.
- Ef skart á að vera gyllt er það gullhúðað
- Allt skart smíðað úr málmum má hreinsa
- Allt skart smíðað úr málmum má lagfæra og gera sem nýtt
- Fáðu metið hvað þarf að gera
- Gefum verðhugmynd eða tilboð
Hafðu samband á [email protected] eða í síma 511-1573
![Víravirkismynstri raðað inní grind á sprotabeltisenda. Víravirkismynstri raðað inní grind á sprotabeltisenda.](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/zVíravirkismynstri-raðað-inní-grind-á-sprotabeltisenda.-e1490259922712.jpg)
Víravirki raðað í beltisendasprota
![Víravirkissprotabeltisendi þveginn eftir sýrubað Víravirkissprotabeltisendi þveginn eftir sýrubað](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/zVíravirkissprotabeltisendi-þveginn-eftir-sýrubað.jpg)
Beltisendasproti burstaður eftir sýrubað
![Víravirkismynstur kveikt inní grind á sprotabeltisenda Víravirkismynstur kveikt inní grind á sprotabeltisenda](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/zVíravirkismynstur-kveikt-inní-grind-á-sprotabeltisenda-e1490259965545.jpg)
Beltisendasproti kveiktur
![Víravirkissprotabeltisendi póleraður með pólístáli til að fá glans fram. Víravirkissprotabeltisendi póleraður með pólístáli til að fá glans fram.](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/zVíravirkissprotabeltisendi-póleraður-með-pólístáli-til-að-fá-glans-fram..jpg)
Beltisendasproti póleraður
Víravirki
smíðað úr silfurþræði
Aðferðin við smíðina er gömul. Víravirki er mjög fjölbreytt í gerðinni. Elsta gerðin er kölluð snúrulögð og kornsett.
Algengt var að sandsteypa slíkt búningaskart. Ýmsir málmar voru notaðir. Svo sem silfrur, tin, kopar, messing og eir.
Víravirki sem við þekkjum í dag varð fyrst til um miðja 20. öld. Þá var upphlutur hátískufatnaður sem konur notuðu daglega.
Loftverk
klippt út og slegið
Loftverk er handverk unnið úr silfurplötum. Mynstrið er klippt út og slegið upp með sérsmíðuðum áhöldum. Þannig myndast laufblöð og blóm. Þau lyftast upp af fletinum. Á bakvið er ætíð slétt hápóleruð plata.
Mikil handavinna er í þessu handverki. Það bíður upp á mikla möguleika. Talsvert er til af búningaskarti skreyttu loftverki. Sérstaklega í stokkabeltum og spöngum við skautbúninga.
![Annríki – Þjóðbúningar og skart. Loftverk næla. Annríki - Þjóðbúningar og skart. Loftverk næla.](http://annriki.is/wp-content/uploads/2016/11/Loftverk-næla.jpg)
Loftverksnæla
![Annríki – Þjóðbúningar og skart. Steypt armband. Annríki - Þjóðbúningar og skart. Steyptar millur á íslenskan þjóðbúning.](http://annriki.is/wp-content/uploads/2016/11/Steypt-armband.jpg)
Steypt armband
![Annríki – Þjóbúningar og skart. Steypt beltispar Annríki - Þjóðbúningar og skart. Steyptar millur á íslenskan þjóðbúning.](http://annriki.is/wp-content/uploads/2016/11/Steypt-beltispar.jpg)
Steypt beltispar
![Annríki – Þjóðbúningar og skart. 19. aldar millur á upphlut og faldbúning Annríki - Þjóðbúningar og skart. Steyptar millur á íslenskan þjóðbúning.](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/zAnnríki-Þjóðbúningar-og-skart.-19.-aldar-millur-á-upphlut-og-faldbúning-e1490262700224.jpg)
Steyptar millur
![Annríki – Þjóðbúningar og skart. Steyptar nælur Annríki - Þjóðbúningar og skart. Steyptar millur á íslenskan þjóðbúning.](http://annriki.is/wp-content/uploads/2016/11/Steyptar-nælur.jpg)
Steyptar nælur
Steypt
kastað í mót með miðflóttarafli
Fyrr á tímum var mjög algengt að steypa búningaskart. Steypt var úr silfri. Einnig úr messing og kopar.
Áður fyrr var silfursteypa framkvæmd með sandsteypu. Þar var mót af hlutnum pressað í rakan, þjappaðan sand. Fljótandi málmi var svo helt í mótið.
Í tímanna rás hefur aðferðin þróast mikið. Nú á dögum er notuð kaststeypa. Bræddum málmi er kastað í mót með miðflóttarafli.
Steypuaðferðin er skilvirk. Auðvelt er að framleiða marga hluti á stuttum tíma.
Stansað
pressa með miklu þyngdarafli
Talsvert var gert af því að stansa skart. Bakplötur eða stokkar undir víravirkisskreytingu í belti eru stansaðir.
Beltispör voru einnig stönsuð. Mynstur höfð einföld. Fyrst þarf að smíða stans. Mót af hlutnum sem á að vinna.
Áður var silfurplata lögð á blýklump. Stansinn sleginn ofan í, þar til mynstrið var komið. Í dag er þetta unnið í stórum pressum með miklu þyngdarafli.
![Stansað skart á upphlutsbelti hjá Annríki – Þjóðbúningar og skart. Stansað skart á upphlutsbelti hjá Annríki - Þjóðbúningar og skart.](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/Stansað-skart-á-upphlutsbelti..jpg)
Stansað beltispar og dopur
![Annríki – Þjóðbúningar og skart. Kengjareim í vinnslu. Annríki - Þjóðbúningar og skart. Kengjareim í vinnslu.](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/zAnnríki-Þjóðbúningar-og-skart.-Kengjareim-í-vinnslu..jpg)
Hlekkir kveiktir saman
![Annríki – Þjóðbúningar og skart. Unnið að kengjareim. Annríki - Þjóðbúningar og skart. Unnið að kengjareim.](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/zAnnríki-Þjóðbúningar-og-skart.-Unnið-að-kengjareim..jpg)
Hlekkir formaðir og fléttaðir í keðju
![Annríki – Þjóðbúningar og skart. Kengjareim í vinnslu, þræðing. Annríki - Þjóðbúningar og skart. Kengjareim í vinnslu, þræðing.](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/zAnnríki-Þjóðbúningar-og-skart.-Kengjareim-í-vinnslu-þræðing.-e1490261344112.jpg)
Hlekkir kveiktir og tilbúnir
![Kengjareim. Ási gllsmiður hjá Annríki, smíðaði. Kengjareim. Ási gllsmiður hjá Annríki, smíðaði.](https://www.annriki.is/wp-content/uploads/2017/03/zkengjareim-1-e1490260958546.jpg)
Kengjareim tilbúin
Kengjareim
klippt, formað og kveikt
Keðjur eða reimar eru notaðar til að reima saman upphlutinn. Oft eru notaðar innfluttar silfurkeðjur.
Einnig eru handgerðar keðjur notaðar. Kengjareimar sem eru mjög gamlar í gerðinni.
Mikil handavinna er við gerð þeirra. Hver hlekkur er klippur í réttri stærð. Formaður og kveiktur. Eftir það er hægt flétta þá saman. Úr verður keðja í réttri lengd.